De Waag is één van de oudste gebouwen van de stad. Samen met de Schreierstoren en de Oude Kerk is het één van de laatste gebouwen van voor 1500. Daarnaast heeft het gebouw in de loop der tijd voor de stad verschillende belangrijkste functies gehad, tijdens de verschillende periodes die kenmerkend waren voor de stad Amsterdam.
Stadspoort
Het gebouw dat we tegenwoordig simpelweg kennen als De Waag is in 1488 gebouwd als middeleeuwse stadspoort van de vestingwerken waarmee in 1425 is begonnen en waartoe ook het Muntgebouw, de Schreierstoren en de (iets latere) Montelbaanstoren vandaag de dag nog aan herinneren. Rondom de wal werd een verdedigingsgracht gegraven die het tegenwoordige Singel, de Kloveniersburgwal en de Geldersekade besloeg.
De poort werd schuin geplaatst ten opzichte van de wal, zodat eventuele kanonskogels niet rechtstreeks de stad in zouden vliegen bij eventuele beschietingen en werd de Sint Antoniespoort genoemd als verwijzing naar Sint Antonius van Egypte. Hoewel de ommuring weinig echte strijd heeft gezien, is het één van de eerste echte verdedigingswerken van de stad en het is een enorme onderneming geweest die van invloed is op de verdere geschiedenis en groei van Amsterdam.
Waag
Toen de stad in de 17e eeuw een flinke groei meemaakte, en de grachtengordel werd aangelegd, had de oude stadsommuring geen praktisch nut meer en deze werd tussen 1603 en 1613 gesloopt. Amsterdam werd een handelsstad en de St Antoniespoort kreeg een functie die hier beter bij aansloot: het werd in 1617-1618 één van de drie waaggebouwen van de stad, waar goederen werden gewogen om de prijs te bepalen. Voor de verbouwing bestond het gebouw uit twee achter elkaar liggende poorten. Nu werd de ruimte tussen de twee poorten overdekt. Het stuk van de stadsgracht voor het gebouw werd gedempt en daardoor ontstond de Sint Anthonismarkt, de huidige Nieuwmarkt.
Hiernaast kreeg het gebouw nog een tweede functie. Op elke hoek van het gebouw kreeg in een toren één van Amsterdam haar vele gildes een plek. De smeden, schilders, chirurgijns en metselaars kregen ieder een soort clubhuis. Zoals vaker met gildes, waren zij zeer trots op hun beroep en dat toonden zij door hun eigen toren zo aan te passen en rijk te versieren met verwjizingen naar het eigen gilde.
De chirurgijns lieten het theatrum anatomicum installeren, een ruimte waar de leden en belangstellenden een combinatie van lijkontledingen en lezingen konden bijwonen met een koepel plafond waar een prachtige plafondschildering kwam met de wapenschilden van de verschillende chirurgijnen. De metselaars lieten in de loop der tijd door de beste metselaarsleerlingen het zeer verfijnd en ingewikkeld metselwerk plaatsen op verschillende delen van de eigen toren, dat diende als proef voor toelating tot het gilde. Elke toren kreeg haar eigen entree met verwijzingen en beeldhouwwerk van de bekendste beeldhouwers uit die tijd die verwezen naar de verschillende gildes. Boven de entree van het schildersgilde kwam bijvoorbeeld een verbeelding van Sint Lucas, evangelist en patroonheilige van de schilders en kunstenaars.
Rond het begin van de 19e eeuw werden gildes langzaam maar zeker afgeschaft en in de loop van de verdere geschiedenis heeft het gebouw veel verschillende functies gehad. Historisch gezien zijn de oprichting van zowel het Amsterdams Historisch Museum als het Joods Historisch Museum nog van belang. Nadat het gebouw na 1989 een tijd leeg heeft gestaan is er in 1994 een café in het gebouw gevestigd, dat er tot op de dag van vandaag zit. Hiervoor is het gebouw verbouwd en heeft een eerste grondige restauratie plaatsgevonden.
Perikelen rond de funderingen en restauratie
In 2008 werden er scheuren ontdekt in de Metselaarstoren. In eerste instantie werd gedacht dat deze monumentale toren aan het verzakken was, maar verder onderzoek wees al snel uit dat juist het omgekeerde aan de hand was: de rest van het gebouw is aan het zakken, terwijl alleen de Metselaarstoren, blijft staan. De eeuwenoude funderingen blijken te zeer te zijn aangetast door zouten in de voor de bouw gebruikte stenen.
In eerste instantie werden in 2011 noodmaatregelen getroffen om de Metselaarstoren te stutten en zo verder verval van het monument te voorkomen. Nu is er dus een startschot gegeven voor een grootsscheepse renovatie van het gebouw.
Bronnen:
- De Waag op wikipedia
- De Waag op architectenweb.nl
Referenties:
- De Waag gestut (2011), artikel op Onsamsterdam.nl
Foto's
Wikipedia
Tot slot heb ik nog twee video's van Youtube geplukt die meer vertellen over de geschiedenis van de Waag.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten