Boek: Egbert Reitsma (1892 - 1976), meester in baksteen

Deze maand is bij uitgeverij Noordboek een nieuw boek verschenen over de Groningse architect Egbert Reitsma. Toevallig bespraken wij onlangs deze architect al in een artikel over de Groningse Amsterdamse School, waar we hem uitlichtten om zijn unieke architectuur. De auteur van het boek, Kees van der Ploeg, geeft echter direct al aan dat hij een sterkere relatie legt met Noord-Duitse baksteen architectuur uit het begin van de twintigste eeuw. Vooral het rijke en brede oeuvre met prachtige composities in kleur en vorm maakt het opvallend dat er lange tijd een gebrek aan geschreven materiaal over deze architect was. Een gat dat nu is opgevuld met de nieuwe publicatie van 160 pagina’s met beeldmateriaal van Teo Krijgsman.

De drang om de werken van Egbert Reitsma te fotograferen is bij Teo Krijgsman ontstaan in 2006 toen hij voor het eerst gebouwen van Reitsma zag, die hem bijzonder troffen: in Zuidlaren het Noorder Sanatorium en in Appingedam de gereformeerde kerk. “Uiteraard leek het me erg fijn om een boek te maken met al het werk van Reitsma. Ik nam kontakt op met de erven Reitsma, die speelden ook al met die gedachte. In 2008 viel alles op zijn plek toen bekend werd dat uitgeverij Noordboek (Friese Pers Boekerij) daadwerkelijk zo'n boek wilde uitgeven.” Krijgsman nam het fotowerk voor zijn rekening, de tekst zou worden geschreven door Kees van der Ploeg historicus en hoogleraar aan de Universiteit Groningen. Het project heeft door allerlei oorzaken (o.a. de crisis) veel vertraging opgelopen, maar nu is het boek daadwerkelijk verschenen. Het is prachtig en effectief vorm gegeven door Sabine Mannel van Neon Design, uit Amsterdam.

Egbert Reitsma (1892-1976) werkte het grootste deel van zijn leven in de noordelijke provincies van het land. Zo zijn zijn meeste werken te vinden in een gebied dat zich strekt van Leeuwarden tot Emmen met enkele uitschieters verder naar het zuiden. Na en korte periode in de leer bij zijn vader heeft hij een belangrijk deel van zijn opleiding bij architect Willem Kromhout gevolgd. Wat hij mee terug nam naar zijn geboortestreek was een interesse voor moderne vormgeving en architectuur. Bij kunstenaarsvereniging De Ploeg vond hij gelijkgestemden en de grond om theorie en idee verder te ontwikkelen tot een lokale variant van het expressionisme.

Het werk van Reitsma is bijzonder herkenbaar. Opvallend in zijn werk is onder andere de aandacht voor kleur. In verschillende van zijn kerken zijn de houten plafonds beschilderd met uitbundige abstracte versieringen die een eenheid vormen met het eveneens kleurrijke glas in lood, houten details en het meubilair. De exterieurs vormen vaak een robuuste en gesloten, maar expressieve opbouw van donkere mondstenen, stenen die dichter bij de brandhaard werden gelegd zodat ze sinterden en vervormden. Ook worden de bouwwerken regelmatig vergezeld door uit bakstenen gehouwen beeldhouwwerk, welke hij zelf ter plekke vervaardigde.

Een belangrijk deel van het oeuvre van Reitsma wordt ingenomen door de (meestel gereformeerde) kerken die hij bouwde, maar hij ontwierp ook villa’s, het Noorder Sanatorium en later in zijn carrière kantoorgebouwen. Zijn werk strekt zich uit tot na de Tweede Wereldoorlog, toen de Amsterdamse School al lang voorbij was en hij sterker werd beïnvloed door het gangbaar geworden Nieuwe Bouwen. De publicatie besteedt echter de meeste aandacht aan het voovooroorlogse werk. Reitsma overleed in 1976 te Glimmen op 84-jarige leeftijd.


Het boek Egbert Reitsma, meester in baksteen, is online te bestellen via uitgever Noordboek.


Foto's: Teo Krijgsman

Bron:

- Laan, M van der, De artistieke durf van Egbert Reitsma (interview met Kees van der Ploeg) in: Dagblad van het Noorden (27 juni 2014)