Dubbele huisnummers op de gevels van Amsterdamse woningen

Men komt in Amsterdam vaker tegen dat in een straat een huis of heel gebouw twee of meerdere huisnummers heeft. Vaak is er naast het moderne nummer een ander historisch nummer dat niet verwijderd kon/ diende te worden. Een mooi voorbeeld zijn een aantal woningen in de Hembrugstraat in de Spaarndammerbuurt. Hier hebben een aantal woningen naast een modern bordje met hogere cijfers ook een in het beton gegoten lager nummer.

Wat is hier de oorzaak van? SPQA Amsterdam zocht het voor u uit.

De definitieve regelgeving voor huisnummeringen is zeer jong. De huidige regels die nu voor de hele stad gelden zijn pas in 2004 definitief vastgelegd. Er wordt aan de ene kant van de straat met even en de andere kant met oneven nummers gewerkt, startend bij 1 aan het uiteinde dat het dichtst bij het IJ (of de Amstel) ligt. Natuurlijk was deze gewoonte hiervoor al veel langer in gebruik, maar hoewel men heeft geprobeerd in de laatste decennia zoveel mogelijk recht te zetten, bestaan er nog steeds een aantal uitzonderingen.

Amsterdam heeft in de loop der geschiedenis vaak te maken gehad met wijzigingen van de regelgeving, die trachtten meer logica in de nummering in te voeren. Enkele van die regels bleken in de praktijk toch niet goed te werken en werden later weer afgeschaft. De dubbele nummering in de Hembrugstraat is een voorbeeld van één van deze wijziging, hoewel deze niet consequent is doorgevoerd.

Tot ongeveer 200 jaar geleden waren woningen nog niet genummerd. De meeste huizen waren voorzien van een naam en uithangbord. Het adres van de andere huizen was meer een beschrijving van waar men naar toe moest gerekend vanaf bekendere gebouwen. Dit systeem is overigens in vele delen van de wereld nog steeds gangbaar.

In 1795 ontstond het eerste systeem van huisnummering in Nederland. In Amsterdam werden alle woningen per straat genummerd, waarbij de nummer eerst aan de ene kant opliepen en vervolgens via de andere kant verder gingen. Het hoogste nummer kwam dus weer uit bij nummer 1. Voorbeelden van deze nummering kan men in de binnenstad nog wel eens tegenkomen.

Vanaf 1852 kwam er een nieuw systeem waarbij woningen per buurt werden genummerd. De letters waren enkel of in paren verdeeld over 50 buurten van de stad (de I was overgeslagen). Iedere woning kreeg de letter(s) van de buurt en daar kwam vervolgens een cijfer bij.
In theorie leek dit handig, omdat administratieve zaken per buurt werden geregeld, maar in praktijk bleek het niet zo’n succes. Het was een ergernis om een bepaalde huis te vinden. Enkele panden in de binnenstad hebben nog steeds deze oude nummering, zoals het pand Keizersgracht 276 waar ook nog KK 368 te zien is.

De woningen in de Hembrugstraat, die behoren tot Het Schip hadden bij de bouw een huisnummer per portiek. De afzonderlijke woningen kregen verder een letter, in dit geval dus 63A en 63B. De cijfers zijn gemaakt door bij het gieten van het beton (houten) mallen mee te gieten.
Toen vanaf de jaren vijftig de galerijflat zijn intrede deed, werden in 1955 de letters bij de nummers afgeschaft. Hoewel men in eerste instantie van plan was dit systeem in de hele stad toe te passen, bleken er in de praktijk toch grote nadelen aan dit systeem te zitten. Wat doet men bijvoorbeeld als er enkele woningen halverwege de straat worden gesloopt en er komt een groter aantal woningen voor in de plaats? Er zijn dan te weinig nummers om te verdelen over de nieuwe woningen. In de Spaarndammerbuurt, die in de jaren ‘70 een volledige make-over heeft gekregen, is het systeem wel integraal toegepast en kreeg elke woning nu zijn eigen nieuwe nummer. Zo komt het dat de woningen aan de Hembrugstraat 63 nu de nummers 277 en 279 hebben.

Bronnen
- Pinkster, J., (2010) Ieder huis een eigen nummer in Ons Amsterdam gevonden op onsamsterdam.nl
- Van namen naar nummers op mokums.nl.
- Oude huisnummeringen in Amsterdam op studiokoning.nl.
- Wikipedia

Afbeeldingen
- Hembrugstraat/ Oostzaanstraat: SPQA Amsterdam
- Keizersgracht 276: Beelbank Stadsarchief Amsterdam
- Kaart buurten 1850: amsterdamhistorie.nl

Overigens is een ander interessant fenomeen over huisnummers in Amsterdam Zuid te vinden. Hier zijn tijdens de tweede wereldoorlog huisnummers met grote witte cijfers op de woningen geschilderd. De website zuidelijkewandelweg.nl heeft hier onlangs een filmpje over op haar website geplaatst.