De Munttoren en de Amsterdamse School

De Munttoren waarvan de spits is ontworpen door niemand minder dan Hendrick de Keyser zal bij iedereen bekend zijn. Men heeft op het eerste gezicht het gevoel alsof zij daar al eeuwen op deze manier trots staat. Ook zal deze toren weinig mensen doen denken aan de Amsterdamse School. Toch is deze toren meermaals gewijzigd, verbouwd en zelfs bijna afgebroken, omdat deze in een zeer slechte staat verkeerde. En de connectie met de Amsterdamse School is zichtbaarder dan men op het eerste gezicht zou denken.

De Munttoren maakte deel uit van de Regulierspoort. Één van de poorten die Amsterdam aan het einde van de 15e eeuw rijk was om binnen de ommuurde stad te komen. Het is nu moeilijk voor te stellen, maar de plaats waar nu de Munt is, was toentertijd het meest zuidelijke deel van Amsterdam.

Op de plaats van het huidige Muntgebouw, naast de toren heeft eeuwen lang een eerder gebouw gestaan, dat een tijd als logies dienst heeft gedaan, maar deze is in 1886 door het toenmalige stadsbestuur gesloopt om de doorstroming voor voetgangers te verbeteren. De drukte op het plein rondom de toren nam toe. Er moest een nieuw ontwerp komen voor een bijgebouw, waarvoor Berlage werd gevraagd. Dit gebouw, dat enigszins van te toren af werd geplaatst werd nog in hetzelfde jaar opgeleverd. Men prees in de vakbladen het ontwerp, dat de toren goed accentueerde zonder teveel de aandacht te vragen en dat het gevoel gaf dat beide gebouwen tegelijkertijd waren gebouwd (1). Echter, in 1915 werd het ontwerp uiteindelijk toch weer aangepast door Joan van der Meij die op dat moment als esthetisch adviseur bij de dienst Publieke Werken werkzaam was.

Van der Meij heeft tussen 1911 en 1915 bij deze dienst gewerkt. Dit was overigens omstreeks de tijd dat hij zich ook bezighield met het ontwerp van zijn meesterwerk: Het Scheepvaarthuis. Lang heeft hij hier niet gewerkt, want hij kreeg al snel onenigheid met directeur A.W. Bos, die hem naar zijn mening niet genoeg vrijheid gaf. Toch heeft van der Meij in zijn tijd bij de dienst een aantal bekende ontwerpen op zijn naam gezet. In deze functie heeft hij ook de opdracht gekregen om het Muntplein aan te pakken. Dit keer geen Amsterdamse School, maar historiserend. Toch is er wel één element dat toch aan de Amsterdamse School verwant is. Hildo Krop werd gevraagd om een fontein te ontwerpen die de oude fontein op het midden van het plein, tussen de tramrails, moest vervangen. Deze nieuwe fontein werd tegen de toren aan geplaatst en is nog steeds aanwezig. Hoewel aangebracht glas in lood boven de fontein inmiddels is verdwenen en het bassin is volgestort met beton, is toch duidelijk de hand van de beeldhouwer te herkennen.

Tegelijkertijd met de toren heeft Van der Meij ook de hele brug, de Muntsluis over het Singel aangepakt. Een fikse verbreding maakt dat Brug 1, zoals hij officieel heet, de breedste brug van de binnenstad werd. In feite is het hele plein één grote brug.

In 1939 heeft Piet Kramer, opvolger van Van der Meij bij de dienst Publieke Werken als verantwoordelijke voor de Amsterdamse bruggen, nog een aanpassing aan de toren gemaakt. Onder zijn hoede is een onderdoorgang gemaakt, die de toren met het Muntgebouw verbindt.

Voor wie meer informatie wil over Hendrick de Keyser en de torens die hij in Amsterdam ontwierp kan ik dit boekje aanraden van Jan de Heer.

Foto's:
- Munt: Wikipedia
- Fontein: SPQA Amsterdam

Bronnen:
- (1) Bouwkundig Weekblad 1885, jg 5 nr 36
- De Munttoren op Wikipedia
- De Munttoren op de site van BMA